Mối quan hệ giữa tôn giáo và khoa học

Quan điểm: Tôn giáo và khoa học về bản chất là đối lập, xung đột với nhau về phương pháp, dữ kiện và chính trị. Quan điểm này nổi lên mạnh mẽ vào thế kỷ 19, đặc biệt liên quan đến những sự kiện lịch sử như vụ Galileo hay sự đối lập ban đầu với thuyết tiến hóa của Darwin.

Cơ sở:

Tôn giáo dựa trên niềm tin, mặc khải, và các văn bản thiêng liêng.

Khoa học dựa trên quan sát, thử nghiệm, lý trí và bằng chứng thực nghiệm.

Sự khác biệt về cách giải thích nguồn gốc vũ trụ, sự sống, và các hiện tượng tự nhiên.

 

Quan điểm: Tôn giáo và khoa học là hai lĩnh vực riêng biệt, không chồng chéo nhau, mỗi lĩnh vực giải quyết một loại câu hỏi và khía cạnh khác nhau của cuộc sống.

Phạm vi:

Khoa học: Tìm hiểu "cái gì đang diễn ra" (what is), giải thích về thế giới vật chất, các quy luật tự nhiên, và sự kiện.

Tôn giáo: Tìm hiểu "cái gì nên diễn ra" (what should be), liên quan đến các giá trị đạo đức, ý nghĩa cuộc sống, mục đích cao thượng và thế giới tinh thần.

Kết quả: Cả hai có thể cùng tồn tại mà không cần tranh chấp, nếu mỗi bên tôn trọng giới hạn của mình. Xung đột thường xảy ra khi một bên can thiệp vào lãnh địa của bên kia (ví dụ, tôn giáo khẳng định các sự kiện khoa học tuyệt đối trong kinh sách, hoặc khoa học dùng phương pháp của mình để phủ nhận giá trị tôn giáo).

 

Quan điểm: Tôn giáo và khoa học không chỉ có thể cùng tồn tại mà còn có thể tham gia vào một cuộc đối thoại mang tính xây dựng. Nhiều nhà khoa học và thần học cho rằng không có mâu thuẫn cơ bản nào giữa hai lĩnh vực.

 

 (Integration/Interdependence):

Quan điểm: Tôn giáo và khoa học không chỉ đối thoại mà còn có mối liên hệ và ảnh hưởng qua lại.

Sự phụ thuộc:

Khoa học cần Tôn giáo/Triết học: Khoa học cần nguồn cảm hứng từ khao khát tìm kiếm sự thật và hiểu biết (có nguồn gốc từ lĩnh vực tôn giáo/tinh thần), và niềm tin rằng vũ trụ có trật tự, hợp lý, có thể hiểu được bằng lý trí.

Tôn giáo cần Khoa học: Tôn giáo có thể học hỏi từ khoa học về các phương tiện để đạt tới những mục đích cao thượng (theo nghĩa rộng), và điều chỉnh các quan niệm cũ kỹ, sai lầm về thế giới vật chất nhờ những khám phá khoa học.

 

Mối quan hệ này có thể được mô tả bằng câu nói nổi tiếng của Albert Einstein: 

"Khoa học không có tôn giáo thì què quặt, tôn giáo không có khoa học là mù quáng."

 

Khoa học cung cấp kiến thức về thế giới vật chất, giúp con người làm giàu thế giới vật chất.

 

Tôn giáo cung cấp ý nghĩa, mục đích, giá trị đạo đức và làm giàu thế giới tinh thần.

Sự phát triển của khoa học đã giúp "giải thích" nhiều hiện tượng mà trước đây tôn giáo dùng để lý giải, nhưng tôn giáo vẫn tồn tại vì nó đáp ứng nhu cầu tinh thần, đạo đức và ý nghĩa mà khoa học không thể thay thế.