Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM: nỗ lực giải mã gene COVID-19

PGS.TS Lê Văn Tấn

TS.BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu (phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM):

Giải mã gene để "biết người biết ta"

Trong bối cảnh mở cửa giao thương, việc kiểm soát dù có chặt chẽ đến đâu cũng có thể "lọt" mầm bệnh xâm nhập. Chúng ta có thể ngăn chặn được những người có triệu chứng ở sân bay, cửa khẩu; còn với người không có triệu chứng có thể không được phát hiện và phát bệnh sau đó tại cộng đồng.

Do đó việc giải mã trình tự gene của các bệnh nhân mắc COVID-19 không chỉ có ý nghĩa để ngăn chặn xâm nhập mà để kịp thời giám sát theo dõi, đồng thời có căn cứ khoa học công bố một cách chính thức, tránh tâm lý hoài nghi hoặc mơ hồ về biến chủng đang phải đối diện.

Bác sĩ CKII Nguyễn Thanh Trường (phó giám đốc phụ trách Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM):

Chưa ghi nhận Omicron ở TP.HCM nhưng không chủ quan

Cho đến nay chúng tôi chưa ghi nhận biến chủng Omicron xuất hiện ở TP.HCM, cũng như khu vực phía Nam. Dĩ nhiên đây là tín hiệu đáng mừng, bên cạnh việc số ca mắc, tử vong của TP.HCM có chiều hướng giảm. Tuy vậy không vì thế mà chủ quan, bởi biến chủng này đã xâm nhập sâu rộng tại nhiều quốc gia và việc xuất hiện ở TP.HCM chỉ là vấn đề thời gian.

Hiện nguy cơ lây ra cộng đồng rất thấp

Theo thông tin của Tuổi Trẻ, có 165 người đi cùng chuyến bay từ Anh ngày 19-12 với bệnh nhân, chuyến bay về trước thời điểm 1-1-2022 (áp dụng cách ly người nhập cảnh tại nhà) nên vẫn thực hiện cách ly tập trung người nhập cảnh.

Trong số hành khách, đã có trường hợp dương tính COVID-19 ngoài ca nhiễm chủng Omicron đầu tiên kể trên. Hành khách này ngồi ở vị trí khá xa so với bệnh nhân Omicron và hiện đang được giải trình tự gene để xem chủng virus cụ thể.

Tuy nhiên do tất cả chuyến bay đều được cách ly ngay sau khi nhập cảnh, nguy cơ lây lan ra cộng đồng là rất thấp.

Người dân quận Hoàng Mai, Hà Nội tiêm vắc xin ngừa COVID-19 - Ảnh: NAM TRẦN

Ứng phó với Omicron: mũi vắc xin tăng cường và 5K

Với tình hình biến thể Omicron đã xuất hiện ở trên 100 quốc gia và việc ghi nhận ca nhiễm đầu tiên từ Anh về Việt Nam, các chuyên gia thừa nhận khả năng Omicron sẽ vào Việt Nam bất kể lúc nào.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, một lãnh đạo có trách nhiệm của Bộ Y tế cho biết có 3 điểm đáng chú ý ở ca COVID-19 nhiễm chủng Omicron. Đó là khả năng lây lan nhanh hơn; nguy cơ tái nhiễm ở người mắc COVID-19 đã khỏi bệnh, người đã tiêm đủ mũi vắc xin và điểm thứ 3 cũng rất đáng quan ngại, đó là "một chút" nguy cơ kháng vắc xin của biến chủng.

Ngoài ra, với riêng chủng Delta hiện tại hệ thống y tế đã quá tải. Tại Hà Nội, trong vòng 10 ngày nay ca mắc liên tục dẫn đầu cả nước, nhiều F0 có bệnh nền cũng điều trị tại nhà. Tại TP.HCM và nhiều tỉnh thành phía Nam, hệ thống y tế đã quá tải, phải điều động nhân lực từ nhiều tỉnh thành chi viện.

Mặc dù không nhiều ca mắc Omicron có biến chuyển nặng ở các quốc gia đã ghi nhận nhiều ca mắc chủng này nhưng một lãnh đạo Bộ Y tế vẫn khuyến cáo: "Theo nghiên cứu thì mũi vắc xin tăng cường có khả năng ngăn lây nhiễm tốt hơn. Bên cạnh đó là áp dụng 5K trong dịp cuối năm và Tết sắp đến. Đến nay vắc xin tăng cường và 5K vẫn là biện pháp tốt nhất".

LAN ANH

Nguy cơ nhập viện do Omicron thấp hơn Delta

Ngày 29-12, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xác nhận tỉ lệ ca nhiễm Omicron ở Nam Phi đã giảm 29%, tức đỉnh dịch đã trôi qua chỉ sau một tháng kể từ lần đầu phát hiện biến thể này (ngày 24-11).

Ngoài ra, dữ liệu ban đầu từ Nam Phi, Anh và Đan Mạch - những nơi Omicron chiếm ưu thế - đều cho thấy nguy cơ nhập viện do Omicron thấp hơn Delta. Từ đó, các chuyên gia có nhận định ban đầu: Omicron không còn là COVID-19 cũ.

Dự liệu BẢO ANH tổng hợp (WHO, NYT, Newsnodes...)

Omicron đến, Delta ra đi?

Đây có lẽ là câu hỏi nhiều người thắc mắc và Viện Nghiên cứu sức khỏe châu Phi (AHRI, Nam Phi) mới công bố một phát hiện thú vị: những người nhiễm Omicron đã khỏi bệnh mang kháng thể chống lại biến thể Delta hiệu quả, nhưng kháng thể sinh ra do Delta lại chẳng mấy hiệu quả trước Omicron.

Theo báo New York Times, nếu các nghiên cứu sâu hơn xác nhận thông tin trên, tương lai đại dịch có thể không quá bi đát nữa. Về ngắn hạn, Omicron có thể khiến ca nhiễm tăng vọt, gây áp lực lớn lên nền kinh tế và hệ thống y tế khắp thế giới, nhưng về lâu dài, một thế giới do Omicron "thống trị" sẽ chứng kiến ít bệnh nhân nhập viện và tử vong hơn nếu so với kịch bản Delta tiếp tục hoành hành. "Omicron nhiều khả năng sẽ thay Delta. Có lẽ điều này thật sự tốt, vì chúng ta đang chứng kiến một biến thể dễ thích nghi hơn, không làm gián đoạn cuộc sống nhiều như các biến thể trước đây" - ông Alex Sigal, nhà virus học thuộc AHRI, nhận xét.

Các nhà khoa học độc lập thì đánh giá nghiên cứu của Nam Phi tuy còn sơ bộ nhưng khá vững chắc. Chẳng hạn, ông Carl Pearson, nhà dịch tễ học thuộc Trường Y học nhiệt đới và vệ sinh dịch tễ London, xác nhận các phát hiện trùng khớp với những gì đang diễn ra ở Anh khi Omicron xuất hiện và gia tăng nhanh chóng, song song đó Delta bắt đầu xu hướng đi xuống.

Ông Nathan Grubaugh, nhà dịch tễ học từ Trường Sức khỏe công cộng Yale (Mỹ), cho biết đang quan sát cùng hình mẫu dịch bệnh ở tiểu bang Connecticut. "Chúng tôi đang chứng kiến Omicron bùng nổ trong khi số ca nhiễm Delta lại giảm. Điều này gợi ý Omicron vượt trội so với Delta ở khả năng lây nhiễm, người đã khỏi Omicron đề kháng tốt hơn trước Delta, kết quả đẩy ca nhiễm Delta giảm xuống".

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng lưu ý ngay cả khi kịch bản Omicron "xóa sổ" Delta xảy ra, điều này không có nghĩa Omicron sẽ "thống trị" mãi mãi vì khi phần lớn dân số đã có đề kháng với Omicron, quá trình chọn lọc tự nhiên sẽ sinh ra những đột biến khác, tạo ra những biến thể khác để né hệ miễn dịch.

Một phụ nữ mang khẩu trang đi ngang qua Nhà Trắng ở Washington ngày 27-12 - Ảnh: Reuters

Những kịch bản COVID trở thành bệnh đặc hữu

Theo báo The Guardian, Sir John Bell - giáo sư y khoa Đại học Oxford, cố vấn khoa học cho Chính phủ Anh - cho biết mặc dù số ca nhập viện ở Anh có tăng trong những tuần gần đây do biến thể Omicron lan rộng, căn bệnh dường như nhẹ hơn, ít bệnh nhân cần phải thở oxy dòng cao, thời gian nằm viện trung bình rút ngắn chỉ còn 3 ngày. Tương tự, Bộ trưởng Môi trường George Eustice chia sẻ: "Hiện tại, chúng tôi không thấy dấu hiệu nào cần phải can thiệp nhiều hơn những gì đã làm" - ông phát biểu trên Đài BBC.

Tùy vào đặc tính của virus SARS-CoV-2, nhà dịch tễ Carl Pearson dự báo có 3 kịch bản tương lai có thể xảy ra:

- COVID sẽ giống bệnh cúm, cứ mỗi mùa lại xuất hiện một biến thể mới thay thế biến thể cũ né tránh miễn dịch hiệu quả hơn.

- COVID sẽ giống bệnh sốt xuất huyết, với nhiều biến thể cùng tồn tại, mỗi loại né tránh các kháng thể khác nhau, mọi người có thể mắc bệnh vài năm một lần do một trong các biến thể đó.

- Đây là kịch bản tốt nhất nhưng khả năng thấp: biến thể duy nhất sẽ thống trị và COVID trở thành một căn bệnh dễ phòng tránh, giống như bệnh sởi ở trẻ em.

Nhìn chung, nhiều chuyên gia đầu ngành của thế giới đều xem Omicron là dấu hiệu cho thấy COVID bắt đầu theo quỹ đạo trở thành bệnh đặc hữu. Giáo sư Paul Hunter (ĐH East Anglia), nhà y học hàng đầu Vương quốc Anh và là cố vấn cho WHO, nhận định: "Đây là căn bệnh không bao giờ biến mất. COVID chỉ là một virus trong họ virus corona, các virus corona khác đều sinh ra biến thể mới mỗi năm. Gần như chắc chắn COVID cũng sẽ đi theo con đường đó và trở thành một tác nhân mới gây cảm cúm thông thường".

Delta vẫn là thủ phạm chính gây nhập viện ở Mỹ

Theo báo The Guardian, CDC Mỹ vừa điều chỉnh tính toán về sự hiện diện của biến thể Omicron, theo đó Omicron chỉ mới chiếm xấp xỉ 59% số ca COVID-19, không phải 73% như trước đó công bố. Sự điều chỉnh này cho thấy đến tuần lễ trước Giáng sinh, Delta vẫn là chủng virus trội ở Mỹ.

"Bỏ qua câu hỏi tại sao tính toán ban đầu chưa đúng, nếu dữ liệu mới của CDC về Omicron là chính xác, nó gợi ý rằng một tỉ lệ lớn số ca nhập viện chúng ta đang chứng kiến là do chủng Delta gây ra (không phải do Omicron - PV)" - bác sĩ Scott Gottlieb, cựu lãnh đạo Cơ quan Quản lý thực phẩm và dược phẩm (FDA), viết trên Twitter.

PHÚC LONG