Đây là một trong những vấn đề được nhiều đại biểu đề cập khi chất vấn Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân, sáng 12/6.

Lý giải về sự bất bình đẳng trong tham gia nghiên cứu KHCN giữa các tổ chức KHCN công lập và ngoài công lập, Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết do các tổ chức KHCN công lập được Nhà nước cấp kinh phí chi thường xuyên và một số chi phí khác trong khi tổ chức KHCN ngoài công lập không được cấp kinh phí. Điều này khiến họ phải dự toán tất cả các chi phí đó vào đề tài nên khi đấu thầu các công trình họ đều chịu sự bất công, đều… thua thầu so với các tổ chức KHCN công lập. Do đó, hầu hết các đề tài cấp Nhà nước đều rơi vào tay các tổ chức KHCN công lập.

Ngày 3/6 tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ KH&CN Việt Nam Nguyễn Quân và Đại sứ Vương Quốc Anh tại Việt Nam Giles Lever đã ký Bản ghi nhớ cấp chính phủ về chương trình Newton, theo đó, Vương Quốc Anh sẽ hỗ trợ tối đa 10 triệu bảng cho chương trình hợp tác song phương toàn diện về nghiên cứu và đổi mới sáng tạo này đến năm 2019.

Các tổ chức ở Việt Nam cũng có nghĩa vụ đóng góp kinh phí đối ứng trên cơ sở nỗ lực tương đương

Tham gia triển khai chương trình, về phía Vương Quốc Anh có Hội đồng Anh, Hội đồng Nghiên cứu Vương Quốc Anh, các Viện Hàn lâm và tổ chức Inovate UK. Về phía Việt Nam, ban đầu có sự tham gia của Vụ Hợp tác Quốc tế, Quỹ NAFOSTED, Cục Phát triển Thị trường và Doanh nghiệp KH&CN và Cục Đào tạo với nước ngoài (VIED) thuộc Bộ GD&ĐT.

PGS.TS Nguyễn Ngọc Châu (Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật) đề xuất cách xếp hạng tạp chí và tính điểm đối với các công bố quốc tế cũng như trong nước như một biện pháp ngăn ngừa xu hướng công bố trên các tạp chí ISI thuộc tốp dưới.

Mô hình NAFOSTED: Thành công bước đầu và một số bất cập

NAFOSTED đã vận hành được bảy năm, một chặng thời gian đủ để đánh giá những gì làm được và những gì còn chưa phù hợp, cần cải tiến trên con đường hội nhập quốc tế. Có thể khẳng định những thành tựu mang tính đột phá do mô hình quản lý mới mang lại như: i) Số lượng công bố quốc tế trên tạp chí ISI tăng nhanh chóng, mỗi năm 15-20%; ii) Hiệu quả đầu tư (số kinh phí / số sản phẩm KH&CN là bài báo công bố quốc tế) cũng tăng nhanh; và iii) Điều quan trọng nhất: niềm tin của nhà khoa học, đặc biệt các nhà khoa học trẻ, vào mô hình quản lý mới mang lại sự công bằng, minh bạch trong việc đánh giá xét đầu vào và ra của đề tài tạo điều kiện cho nhiều nhà khoa học trẻ tham gia; iv) Từ lĩnh vực khoa học tự nhiên, qua một số năm thử nghiệm, đến nay khoa học xã hội và nhân văn cũng đã bắt đầu áp dụng công bố quốc tế để xét tài trợ.

Viện Toán học, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, đã xây dựng một phương thức quản lý mới, nhằm tạo cho các sinh viên mới ra trường, các thạc sĩ, tiến sĩ trẻ cơ hội học tập, nghiên cứu tại Viện cũng như giới thiệu họ đi học, nghiên cứu, thực tập ở nước ngoài.

Mô hình đào tạo đại học và trên đại học thông thường trên thế giới hiện nay gồm các giai đoạn sau: Cử nhân (3-4 năm), Thạc sĩ (2 năm), Tiến sĩ (3-5 năm), và đặc biệt đối với một số ngành khoa học cơ bản, các tiến sĩ mới ra lò còn có cơ hội thực tập sau tiến sĩ, thời gian này thường kéo dài từ 3 tới 6 năm. Nghiên cứu sinh là giai đoạn bước đầu học cách nghiên cứu. Yêu cầu thông thường đối với một luận án tiến sĩ là thu được một số kết quả nghiên cứu mới. Tuy nhiên ở trong bước đầu này, vai trò của người thầy còn khá lớn trong việc đưa ra vấn đề, hướng giải quyết vấn đề và nhiều khi là cả kỹ thuật giải quyết vấn đề.